Eenheid in de Zuidwatering
Sinds 1 januari 2023 zijn de kerkgemeenten van Ritthem en Nieuwland gefuseerd. Beide vormden al sinds 1 juli 1976 een combinatie met één predikant. Met de fusie komt er een eind aan ruim acht eeuwen kerkelijke zelfstandigheid in Ritthem. In Nieuwland gaat het om 372 jaar.
De oudste kerken van Walcheren stonden in Middelburg, West- en Oostkapelle en Oost-Souburg en West-Souburg. Het aan Maria gewijde bedehuis van Ritthem is gesticht door de parochie van West-Souburg. De altaren waren gewijd aan de Heilige Maagd Maria en de Heilige Nicolaas. De vroegst bekende pastoor was Bernardus IJzeninghe. Hij diende de parochie van 1405-1406. De laatste was Johannes Milleville (1569-1570).
Torenfragment Rittehm
De eerste (houten) kerk in Ritthem is gebouwd tussen 1250 en 1270. Het schip van de huidige is van 1510. De toren is een eeuw ouder. De kerk liep in 1572 schade op tijdens de guerrillaoorlog die geuzen enSpaanse troepen toen op Walcheren uitvochten. Vermoedelijk betekende dit ook het einde van de rooms-katholieke erediensten. Volgens hoofdonderwijzer en geschiedschrijver B.J. de Meij is er op een gegeven moment wel weer gekerkt tijdens diensten waarin dominees van elders voorgingen in het kerkgebouw dat deels was hersteld. Maar het duurde tot 1612 voor er sprake was van een zelfstandige plaatselijke kerkgemeente. Men hield diensten in het schip, want het bouwvallige koor is in 1611 gesloopt. Wouter Buijs verbond zich in 1612 als eerste predikant aan Ritthem.
Wat Nieuw- en Sint Joosland betreft, het was de bedoeling dat er een dorp zou komen in de 1631 bedijkte Sint Jooslandpolder. Aan het eind van de Sint Jooslandstraat zou de kerk verrijzen. Maar meer dan een gehucht is het Oudedorp nooit geworden. Dat kwam doordat in 1644 de Middelburgse Polder is bedijkt. Die viel onder het bestuur van Middelburg. Vanwege het veer op Walcheren, dat aanmeerde bij De Roode Leeuw ontstond in de Middelburgse Polder bebouwing. Die groeide al snel uit tot de omvang van een dorp. Dat noemde men toen Nieuwland, ter onderscheiding van het Oudedorp.
Oude kerk Nieuwland
De inwoners van Nieuwland behoorden kerkelijk tot Arnemuiden, maar wilden graag een eigen kerk. Het stadsbestuur gaf daarvoor op 12 maart 1650 toestemming. De kerkbouw kostte f 2.665,60. De leden droegen f 2000 bij, de rest kwam uit de stadskas. De bouw verliep voorspoedig, want de leden van de eerste kerkenraad zijn al op zondag 20 november 1650 in het ambt bevestigd. Het eerste huwelijk volgde op 20 oktober 1650 en op 26 december is voor het eerst een kind gedoopt.
Johannes Migrodius deed op 25 augustus 1652 intrede als eerste predikant van Nieuwland. Hij was een kleinzoon van Jan van Moggrode, de grote kerkhervormer van Zeeland. Opa was pastoor in Veere, maar werd tijdens de Reformatie predikant. De tweede was Isaäc Bisschop. Hij stond er van 8 juli 1657 tot 30 augustus 1671. De huidige kerk verrees in 1883, omdat de oude bouwvallig was geworden.
Om het beeld compleet te maken vermeld ik dat er ook kerken stonden in Nieuwerve en Welzinge. Nieuwerve lag ten westen van Ritthem. Een informatiebord aan de Zandweg herinnert aan het kleine kasteel van de ambachtsheer en de kerk die hier stond. De eerste bekende pastoor was Johannes, zoon van Willeman, die hier diende vanaf 1340. Waarschijnlijk is de kerk in de jaren 1572-1574 verwoest.
De kerk van Welzinge stond ter hoogte van de Welzingedijk. Dat bleek bij de aanleg van de N254 tussen Middelburg en Vlissingen-Oost. Toen kwamen er potten met beenderen naar boven van het kerkhof van Welzinge. De ambachtsheren woonden op Huis Ter Linde aan de Zuidweg. Dit kasteel is in 1828 afgebroken..
Pascal Handschin gaat voor in de Zeemanskapel
Onze dorpen behoren tot de Zuidwatering van het voormalige Waterschap Walcheren. Daaronder valt ook het Sloegebied, dat evenals onze dorpen wordt bediend door dominee Pascal Handschin, predikant ter land en ter zee. Hij bezoekt schepelingen en gaat ook voor in de Zeemanskapel. Die is trouwens gewijd aan Sint Nicolaas, die we ook al in Ritthem tegenkwamen als patroonheilige. Verwonderlijk is dit niet, want hij is onder andere beschermheilige van de zeevarenden…
Wat de toekomst brengt weten we niet. Ons houvast is weergegeven in de woorden uit Johannes 3 vers 16, die links boven de kansel in Ritthem aan de muur prijken: ,, Want alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een iegelijk die in Hem gelooft, niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe.” En ook in de woorden die Jezus sprak voor Zijn Hemelvaart: ,, En houd dit voor ogen: ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld” (Mattheüs 28 vers 20b).
Wim Staat
