,,Doe allemaal je best en maak er wat moois van”, zei mevrouw G. (Truus) Joosse van Eenennaam in 1995. Ze uitte die wens in een toespraak bij de fusie van de basisscholen van Nieuw- en Sint Joosland tot Samenwerkingsschool De Lonneboot. Het ging om
christelijke school De Wegwijzer aan de Molenweg en de openbare Van Randwijckschool aan de Van Akenstraat, waar ook de huidige is gevestigd.
De wens van Truus Joosse om er iets moois van te maken kent een voorgeschiedenis. Op veel plaatsen in het land, gingen leerlingen van de openbare en de christelijke scholen regelmatig met elkaar op de vuist. In Nieuwland was dat ook zo. Truus zei daarover in 1995: ,,De leerlingen van de hoogste klassen van meester Boom hadden een club opgericht. En op de openbare school was ook zo’n club. Als je lid werd moest je beloven dat je nooit met de kinderen van de andere school zou spelen. Na verloop van tijd werd het spelen steeds agressiever en gingen we oorlogje spelen. Dat werd steeds erger en gemener en we kwamen steeds vaker met vuile en zelfs kapotte kleren thuis. Toen moesten we onze clubs opheffen en kreeg de één na de ander huisarrest.”
In de jaren vlak voor de fusie was het gelukkig pais en vree, vertelde Truus in 1995: ,,Nu trekken de leerlingen gelukkig al vele jaren met elkaar op. Samen met de bus naar zwemles bijvoorbeeld. De meesters en jufs van de Van Randwijckschool kennen jullie allemaal. En daarom denken wij dat het goed zal gaan met de leerlingen van De Lonneboot, met jullie dus! Samen leren, samen spelen, dat is de toekomst voor de nieuwe samenwerkingsschool.”
En zo kreeg Nieuwland als eerste dorp in Zeeland een echte samenwerkingsschool. Een school die ging groeien en bloeien. Wat een verschil met de jaren voor de fusie toen beide scholen krompen en opheffing dreigde. Samen de schouders eronder is beter dan afzonderlijk van elkaar blijven voorttobben, zo blijkt.
Kerk en school in Nieuw- en Sint Joosland
Nieuwland doet het sinds 1995 weer met één school, zoals ook vanaf 1650 het geval was. De kerkenraad benoemde op 11 december van dat jaar François Stafmaker tot schoolmeester, koster en voorzanger. Dat feit ontleen ik aan het in 1896 uitgegeven boek Geschiedenis en Plaatsbeschrijving van de gemeente Nieuw – en Sint Joosland van de hand van huisarts A. Walraven en herenboer en selfmade-geleerde Ferdinand Polderdijk. Daarin staat dat Stafmaker op het Oude Dorp woonde en daar al voor 1650 les gaf aan kinderen. Het Oude Dorp ontstond na het bedijken van de Oud Sint Jooslandpolder in 1631. Het was de bedoeling dat het een compleet dorp zou worden, maar zover kwam het niet omdat er veel meer mensen gingen wonen in de Middelburgse Polder.
De dijken van de Middelburgse Polder kwamen in 1644 gereed. Daar vestigden zich al spoedig steeds meer mensen omdat er een veer kwam met Walcheren. Zodoende kwam daar in in 1650 een kerk en niet in het Oude Dorp dat slechts een gehucht bleef. In hetzelfde jaar kwam er in Nieuwland dus ook onderwijs door de meester van het Oude Dorp.
Tot in de 19e eeuw waren alle scholen in Nederland openbaar met een algemeen christelijk karakter. Zowel in protestantse alsook in rooms-katholieke kring waren er mensen die graag onderwijs van eigen kleur wilden. In 1844 kreeg de christelijke school van Nijmegen als eerste erkenning van de regering. In de loop van de 19e eeuw kwamen er steeds meer christelijke scholen. Ouders die hun kinderen daar naar toe stuurden moesten fors in de buidel tasten, omdat de overheid alleen het openbaar onderwijs financierde. Daar kwam in 1917 een eind aan bij de gelijkberechtiging van het openbaar en christelijk onderwijs.
In protestantse kring beijverden vooral gereformeerden en leden van kerken uit de Afscheiding zich voor eigen onderwijs. In de Nederlandse Hervormde Kerk waren er veel voorstanders van openbaar onderwijs (allen onverdeeld naar de openbare school). Nieuwland was tot het begin van de 20e eeuw het meest hervormde dorp van Walcheren. Zie de cijfers onderaan dit verhaal. Negen op de tien inwoners was lid van de dorpskerk.
In het licht hiervan is het niet verwonderlijk dat het pas in 1928 kwam tot de stichting van een christelijke school. De kerkleden waren verdeeld over de kwestie. Velen bleven ook na de komst van De Wegwijzer hun kinderen naar de openbare school sturen.
In de geschiedeniskrant van De Wegwijzer die in 1995 het licht zag staat dat dominee Bruinis Johan van Garderen 13 oktober 1926 aanwezig was bij de oprichtingsvergadering van het schoolbestuur. Hij koos dus duidelijk partij voor het christelijk onderwijs. Nadat de heer Piet de Visser in 1927 de eerste steen legde is de school 1 mei 1928 geopend.
In 1978 is het vijftigjarig bestaan luisterrijk gevierd. Het archief van Wim (hij was bestuurslid van de school) en Truus Joosse (lid van de jubileumcommissie) dat mij werd overhandigd bevat enkele verslagen van de jubileumcommissie en de oud-leerlingencommissie die het feest voorbereidden. Verder een programmaboekje en de genoemde geschiedeniskrant. Van de laatste kreeg ik 5 exemplaren. Ik zal er vier uitdelen aan mensen die er interesse voor tonen.
Wim Staat
Reacties plaatsen is niet mogelijk.